Lễ hội Trường Yên (Lễ hội Hoa Lư) 

Lễ hội Trường Yên là lễ hội lớn nhất tỉnh Ninh Bình và được công nhận là lễ hội truyền thống cấp quốc gia vào năm 2015. Hội diễn ra hàng năm từ ngày 8 đến ngày 10 tháng ba âm lịch, tại xã Trường Yên, huyện Hoa Lư. Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ công lao to lớn của vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành. Hơn 1.000 năm trước, sau khi đánh dẹp, thu phục 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế lấy hiệu là Đinh Tiên Hoàng và chọn Hoa Lư làm kinh đô nước Đại Cồ Việt, thành lập Nhà nước phong kiến Trung ương tập quyền đầu tiên của nước ta. Rồi đến nhà Lê nối nghiệp nhà Đinh, với những chiến công hiển hách trong công cuộc đánh Tống bình Chiêm, giữ yên bờ cõi. Phần lễ gồm hai nghi lễ trang nghiêm là lễ rước nước và lễ tế. Ngoài ra, khách trảy hội còn được tham dự các hoạt động như: đại lễ cầu siêu, lễ hoa đăng, các trò chơi dân gian: đánh cờ người, đua thuyền, kéo co, chọi gà, đu bay, thi đấu các môn thể thao: vật dân tộc, đánh bóng chuyền... thi thư pháp, hát chầu văn, bình thơ, thi thơ, trò kéo chữ, múa gậy, múa rồng, múa lân...  

Lễ Hội đền Đức Thánh Nguyễn 

Đức Thánh Nguyễn Minh Không sinh ngày 15 tháng 10 năm 1065. Sau khi mất (năm 1141), ông được triều đình nhà Lý phong là Lý Quốc Sư (vị cao tăng có chức vị đứng đầu triều nhà Lý trong lịch sử Việt Nam). Ông có nhiều công lớn trong việc chữa bệnh cho vua Lý và nhân dân. Ngoài ra, ông còn có công tìm hiểu kỹ thuật nung, pha chế đồng để phục hưng nghề đúc đồng - tinh hoa của nền văn minh Đông Sơn - văn minh Việt cổ. Ông đã được người dân tôn vinh là Đức Thánh Nguyễn. Đền thờ Đức Thánh Nguyễn là một ngôi đền cổ thuộc làng Điềm, phủ Tràng An xưa (nay thuộc hai xã Gia Thắng, Gia Tiến, huyện Gia Viễn). Đền được xây dựng trên nền ngôi chùa có tên là Viên Quang do chính Nguyễn Minh Không lập vào năm 1121. Khi ông mất, nhân dân Đàm Xá nhớ ơn đã thờ ông ở đây. Đền Thánh Nguyễn được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật Quốc gia tháng 2 năm 1989. Lễ hội đền Thánh Nguyễn diễn ra từ ngày 8 đến ngày 10 tháng 3 âm lịch. Lễ hội chính được tổ chức 5 năm hoặc 10 năm một lần (tùy theo điều kiện kinh tế); lễ hội còn được tổ chức hàng  năm vào dịp tháng Giêng. Trong phần lễ chính có tục rước nước từ sông Hoàng Long về đền; tế lục khúc, tế nam quan, nữ quan... phần hội có tổ chức các trò chơi dân gian kéo co, cờ 32 quân, chọi gà, thi bóng chuyền, bóng đá. 

Lễ hội đền Thái Vi 

Đền Thái Vi ở thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư. Đền thờ 4 vị vua đời Trần là Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông và Hiển Từ Hoàng Thái Hậu. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm của nhân dân Ninh Hải để tưởng nhớ công ơn của các vị vua Trần, đặc biệt là vua Trần Thái Tông- người đã có công chiêu dân lập ấp ở xã Ninh Hải. Lễ hội thường được diễn ra từ ngày 14 đến hết ngày 16 tháng 3 âm lịch, chính hội là ngày rằm tháng ba, cứ 3 năm một lần, nhân dân trong vùng lại tổ chức hội lớn (hội tổng). Sáng 15/3 Âm lịch là ngày chính hội, các đồ tế khí được mang ra, lau chùi sạch sẽ, rước đặt ở sân rồng cùng các lễ vật khác: một chiếc bánh dày to bằng một chiếc mâm, trên bánh có vẽ hình một con chim phượng hoàng rất đẹp. Ngoài ra lễ vật còn có hoa quả, oản chuối, thủ lợn, gà luộc, xôi... Đặc biệt là xôi phải trắng tượng trưng cho sự thanh bạch, cao khiết. Nhân dân còn cúng lên vua một bát cơm gạo tám và một bát canh rau sắng (rau vi) bởi lẽ trước kia, khi vua Trần Thái Tông tới đây thì xung quanh khu vực đền là những rừng rau sắng tốt tươi. Cũng có lẽ vì thế mà nhà vua đã đặt tên nơi này là Thái Vi. 

Lễ hội Tràng An 

Cứ vào ngày 18 tháng 3 âm lịch hàng năm, lễ hội Tràng An (Đức Thánh Quý Minh Đại Vương) lại được tổ chức tại Khu du lịch sinh thái Tràng An. Lễ hội Tràng An (Đức thánh Quý Minh Đại Vương) là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo của Ninh Bình, bởi nó diễn ra trong không gian của những thung nước trong xanh, những hang động lung linh kỳ ảo và giữa bốn bề núi non hùng vĩ... Đức thánh Quý Minh Đại Vương, theo truyền thuyết dân gian, là một trong ba anh em - ba vị tướng đã được phong Thánh (Đức thánh Tản Viên, Đức thánh Cao Sơn và Đức thánh Quý Minh), là người có công trấn ải Sơn Nam, bảo vệ đất nước thời vua Hùng Duệ Vương (tức Hùng Vương thứ 18). Ngài là một "thượng đẳng thần", được các triều vua qua nhiều triều đại ban chiếu sắc phong, được nhân dân khắp nơi thờ phụng, trở thành Thành hoàng làng ở nhiều nơi. Những ai đã tham gia Lễ hội Tràng An cũng như từng đến thăm Quần thể danh thắng Tràng An đều không thể quên một lễ hội truyền thống độc đáo, riêng biệt và không khỏi ngưỡng mộ trước vẻ đẹp kỳ bí của thiên nhiên đã ban tặng cho mảnh đất sinh vua sinh thánh này. 

Nguồn: http://trangandanhthang.vn, Infografic: Kim Duyên